Bij het inventariseren van de risico’s kijken we naar:

• de kans, dat een risicogebeurtenis zich voordoet;
• de invloed op de prestaties en het imago van de gemeente;
• de eventuele financiële gevolgen van een risico.

Financiële risico’s

Die risico’s kunnen eenmalig voorkomen of zijn voor een deel altijd aanwezig. Bij de bepaling van de grootte van de risico’s gaan we ervan uit, dat structurele risico’s in vier jaar worden gedekt door ombuigingen binnen de begroting, aanpassing van beleid of beheersmaatregelen. Deze systematiek leidt tot een verdubbeling van de financiële gevolgen. Het 1e jaar zijn de gevolgen 100%, het 2e jaar 67%, het 3e jaar 33% en het 4e jaar 0%.

Actualisatie: risicoprofiel Algemene dienst verder toegenomen
De omvang van de financiële risico's van de Algemene Dienst is nu berekend op € 54,9 miljoen. In de MPB 2019-2022 gingen we nog uit van een risicobedrag van € 13,2 miljoen, bij de jaarrekening 2018 stelden wij dat reeds bij naar € 37 miljoen (zie onderstaande weergave).

De stijging in de afgelopen jaren wordt vrijwel volledig veroorzaakt door toenemende risico’s op het zorgdomein. De nadelige effecten daarvan openbaarden zich in de jaarrekening 2018. Belangrijkste wijzigingen in de begroting 2020 zijn een nieuw risico als gevolg van de herziening van het verdeelmodel voor de Rijksmiddelen voor beschermd wonen en verhoging van de risicobedragen verbonden aan de huidige tekorten / verwachte volumegroei op Jeugd en WMO.

Risicoprofielen   
Het risicobestand bestaat uit een groot aantal risico’s die verschillen in omvang en kans van optreden. Om het risicoprofiel goed te kunnen duiden, is het interessant om in beeld te hebben hoe de verdeling van de risico’s naar omvang / kans eruit ziet. Dit is grafisch onderstaand weergegeven.

Het aantal TOP-risico’s is beperkt

De matrix laat zien dat de meeste risico's kleine financiële gevolgen hebben. De financiële TOP-risico’s zitten in kwadrant I (rechtsboven) van het risicoprofiel. Daar is de kans van optreden minimaal 25% en het risicobedrag groter dan €1.000.000. Volgens afspraak ligt onze aandacht primair bij deze risico’s, reden waarom deze onderstaand nader zijn uitgewerkt.

TOP-risico’s: vrijwel volledig zorgdomein  

Het financiële gevolg van onze risico’s ramen we op € 54,9 miljoen. De financiële TOP-risico’s  
calculeren we op € 46,6 miljoen, 85% van het totale risicobedrag. Vrijwel het volledige bedrag aan TOP-risico's betreft risico’s in het zorgdomein. We geven een uitgebreide toelichting op de TOP-risico's en beheersmaatregelen in het programma waar het risico betrekking op heeft. Het gaat met name om de programma’s 5 en 7. Onderstaand is een samenvattend overzicht opgenomen:

Ten opzichte van de financiële TOP-risico’s in de Jaarrekening 2018 zijn enkele TOP-risico’s nieuw, gewijzigd of vervallen:

NIEUW: Aanvullende rijksbijdrage Jeugd 2022 / 2023 (programma 5)
In deze MPB houden wij er rekening mee dat het Rijk structureel aanvullende middelen beschikbaar stelt om tekorten in het zorgdomein (Jeugd) op te vangen. Vooralsnog zijn deze middelen incidenteel beschikbaar gesteld t/m 2021. De provincies hebben richting de gemeenten aangegeven dat deze middelen structureel mogen worden geraamd. Risico is dat deze aanvullende rijksbijdrage uiteindelijk niet wordt toegekend. Deze bijdrage is € 3 miljoen per jaar.

NIEUW: Objectief verdeelmodel rijksbijdrage beschermd wonen (programma 7)
Vanaf 2015 zijn de rijksmiddelen verdeeld over de regie gemeenten beschermd wonen op basis van het historische verdeelmodel. Apeldoorn is regiegemeente voor de regio Oost Veluwe. Met ingang van 2021 worden de rijks budgetten Beschermd Wonen objectief over alle gemeenten verdeeld. Apeldoorn heeft historisch gezien veel zorginfrastructuur.  Als gevolg van het afschaffen van de historische verdeling en de invoering objectieve verdeling loopt Apeldoorn forse financiële risico’s. Eerste indicaties laten een lagere rijksbijdrage zien van uiteindelijk ruim € 20 miljoen.
Om de continuïteit van hulp en ondersteuning van cliënten (het betreft zeer kwetsbare inwoners) te kunnen borgen is in juli 2019 afgesproken (door VNG en ministerie VWS/BZK) om het objectief verdeelmodel voor Beschermd Wonen niet volledig per 2021 maar vanaf 2022 over een periode van 10 jaar gefaseerd in te voeren. Dit betekent een risico in 2022 van € 2 miljoen dat in de jaren daarna steeds met € 2 miljoen groeit.

NIEUW:  Toename van het aantal zorgplaatsen (programma 7)
Apeldoorn is van oudsher een aantrekkelijke omgeving voor zorgaanbieders. De mogelijkheid bestaat dat zorgaanbieders nieuwe vestigingen met zorgplaatsen (zoals beschermd wonen) stichten of bestaande vestigingen uitbreiden. De financiële effecten daarvan kunnen niet binnen huidige budgetten worden opgevangen.

GEWIJZIGD: Financiële consequenties tekorten zoals opgenomen in de MPB en volume- en prijsontwikkelingen Jeugdhulp worden niet volledig door ingezette maatregelen opgevangen (programma 5)
In de jaarrekening 2018 is n.a.v. de oplopende tekorten op Jeugdzorg het risicoprofiel met € 10 miljoen naar boven bijgesteld tot € 13 miljoen. Deze tekorten zijn nu in de MPB 2020-2023 opgenomen en voorzien van een actieplan. Het risico is dat maatregelen uit dit actieplan niet volledig de geraamde besparingen opleveren. Daarnaast bestaat de mogelijkheid dat volume- en prijsontwikkeling negatiever verloopt dan waarmee in de prognoses is gerekend. Het totale risico wordt ingeschat op € 10 miljoen, een neerwaartse bijstelling t.o.v. de jaarrekening 2018.

GEWIJZIGD: Financiële consequenties tekorten zoals opgenomen in de MPB en volume- en prijsontwikkelingen WMO worden niet volledig door ingezette maatregelen opgevangen (programma 7)
De aanzuigende werking van het abonnementstarief leidt tot sterk oplopende tekorten op de uitvoering van de WMO. Deze tekorten zijn in de MPB 2020-2023 verwerkt. Er is tevens een taakstelling opgenomen om deze tekorten op te vangen. Voor een deel is deze taakstelling met concrete maatregelen ingevuld. Het risico bestaat dat maatregelen niet volledig de geraamde besparingen opleveren. Daarnaast bestaat de mogelijkheid dat volume- en prijsontwikkeling negatiever verloopt dan waarmee in de prognoses is gerekend. Het totale risico wordt nu ngeschat op € 14 miljoen.

VERVALLEN Werken voor derden (voorheen regionalisering)
Actuele berekening van het financiële effect laat zien dat dit bedrag < € 1 miljoen is. Daarmee bestaat dit risico nog wel maar is het geen financieel TOP-risico meer.

VERVALLEN BTW-compensatiefonds, aandeel Algemene Uitkering (programma 1, risico 741)
In de MPB jaarrekening 2018 is dit risico als TOP-risico opgevoerd vanwege signalen dat de uitputting van het BTW compensatiefonds (BCF) zou leiden tot een lagere algemene uitkering. Vanwege een verplichte, andere wijze van ramen en verwerking van het nadeel in de gemeentelijke exploitatie is het risico in de begroting 2020-2023 beperkter van omvang en geen TOP-risico meer.

Risicobeheersing: actief aan de slag

Zoals vermeld bevinden de TOP-risico’s zich vrijwel volledig in het zorgdomein. Er is een stevig pakket aan beheersmaatregelen in ontwikkeling om de risico’s terug te brengen. Hiervoor verrichten wij veel inspanningen. Het gaat daarbij voor het nieuwe verdeelmodel beschermd wonen o.a. om:

• Regionale samenwerking: Alle regiogemeenten in het voorjaar 2019 het convenant regionale samenwerking MO/BW Oost Veluwe ondertekend om de continuïteit van de bovenlokale voorzieningen in de regio te waarborgen en om financiële tekorten en overschotten met elkaar te verevenen.
• Invoeren kostenbesparende maatregelen

Voor de oplopende tekorten op Jeugd / WMO informeerden wij u eerder over het actieplan dat daarvoor ingericht is Onderdeel daarvan is o.a.:

• Sturen op kostenbewustzijn bij verwijzers, dus op doelmatige en duurzame zorg.
• Effectieve en efficiënte (samenwerkings) afspraken met regiogemeenten op het vlak van inkoop, kwaliteit, toezicht en handhaving maken.
• Kostenbesparende maatregelen. Maatregelen, zoals invoering van budgetplafonds, kunnen na besluitvorming geïmplementeerd worden.

Niet-financiële risico’s

Niet ieder risico heeft en financieel gevolg maar kunnen er wel voor zorgen dat wij doelstellingen niet halen en/of dat imago geschaad wordt. Ook die risico’s zijn belangrijk om te beheersen en worden apart in beeld gebracht. Voor de niet-financiële risico’s geldt dat zij als TOP-risico worden aangemerkt als zij een kans > 25% en een score van 4 tot en met 6 waarbij de score als onderstaand wordt bepaald:

De scores betreffen:

• Doelstelling wordt toch gehaald (1), de doelstelling wordt later gehaald (2), de doelstelling wordt niet gehaald (3);
• Imagoschade: geringe schade (1), ernstige schade (2), zeer ernstige schade (3).

Grafisch ziet het risicoprofiel van deze niet-financiële risico’s er als volgt uit:

Het risicoprofiel laat zien dat er 13 niet financiële TOP- risico's zijn, waarvan er 3 tevens een financieel TOP-risico zijn.

Ten opzichte van de MPB 2019-2022 zijn in hoofdlijn de volgende wijzigingen zichtbaar:

Vervallen TOP-risico's
Met het vorderen van het project "Huis van de Stad" is het risicoprofiel afgenomen. Daarmee is dat geen TOP-risico meer. Ook "Innen van belastingen" is niet langer een TOP-risico. Op basis van huidige inzichten in het kwaliteitsniveau van de uitvoering door Tribuut is de kans op optreden van het risico verlaagd.

Nieuw TOP-risico's:
In 2019 zijn we geconfronteerd met een aantal ontwikkelingen in de buitenruimte, deels ingegeven door klimatologische veranderingen. Zo zien we verhoogde risico's als gevolg van langdurige droogte, een toenemende overlast door eiken- en dennenprocessierupsen en aantasting van de kwaliteit van het (openbaar) groen door toename van invasieve soorten. Deze onderwerpen betekenen met name een risico voor het behalen van onze doelstellingen en kunnen een imago-schade tot gevolg hebben als we daar niet adequaat mee omgaan.

Risicobeheersing: actief aan de slag

Ook op de niet-financiële TOP-risico's treffen wij de nodige beheersmaatregelen. Voor een belangrijk deel gaat het daarbij om een pro-actieve houding. Zo strooien wij bij verwachte gladheid bijvoorbeeld preventief en behandelen wij bomen voordat de processierupsen zich hier kunnen vestigen. Verder investeren wij o.a. in deskundige medewerkers en werken wij aan het vergroten van het risicobewustzijn.